زعفران وخواص فوق علاده زعفران

زعفران چیست؟

زعفران گیاهی با نام علمی Crocus sativus ، از راسته مارچوبه‌سانان و تیره ی زنبقیان می باشد. به خاطر رنگ زرد و قیمت بالایی که دارد به ادویه طلایی معروف شده است. بیش از ۴ هزار سال است که از زعفران برای خوش بو و خوش طعم کردن غذاها استفاده میشود. امروزه بیش از ۹۰ درصد زعفران دنیا در ایران تولید می شود.

زعفران از ترکیبات شیمیایی متنوعی برخوردار است که عامل اصلی طعم، رنگ و خواص آن می باشند.
در تاریخ، موارد بسیاری دیده شده که زعفران در نقش دارو برای درمان بیماری های زیر بکار گرفته شده است:
آسم
گرفتگی عضلات
استرس
کم خونی و نارسایی قلب
هم چنین زعفران دارای خواص ضد درد است که به عنوان مسکن طبیعی کاربرد دارد.

در علم پزشکی مدرن استفاده از زعفران برای خواص درمانی آن در رفع مشکلات زیر نیز کاربرد پیدا کرده است:
رفع اضطراب در مان بیش از قاعدگی
درمان مقاومت بدن به انسولین
دیابت
سرطان
بیماری های مرتبط با تخریب سلول های عصبی
اختلالات یادگیری

اگر چه نقش تعیین کننده ای برای درمان بیماری های بالا بوسیله زعفران هنوز اثبات نشده است ، اما ثابت شده که مصرف این ادویه با ارزش در درمان بیماری هایی چون مشکلات جنسی، افسردگی، سندروم پیش قاعدگی و آلزایمر کاملا موثر است.

ارزش غذایی زعفران

یک قاشق غذاخوری زعفران دارای ارزش غذایی زیر است:

کربوهیدرات ۱,۳۷ گرم

چربی ۰,۱۲ گرم
پروتئین ۰,۲۴ گرم
ویتامین ها:
ویتامین C : ۱,۷ میلی گرم
ویتامین B۹ : ۰,۰۰۲ میکرو گرم
ویتامین B۶ : ۰,۰۲ میلی گرم
ویتامین B۳ : ۰,۰۳ میلی گرم
ویتامین B۲ : ۰,۰۱ میلی گرم
مواد معدنی:
آهن: ۰,۲۳ میلی گرم
منیزیم: ۶ میلی گرم
منگنز: ۰,۶ میلی گرم
مس: ۰,۰۱ میلی گرم
فسفر: ۵ میلی گرم
پتاسیم: ۳۶ میلی گرم
کائمفرول : ۴,۳ میلی گرم

ترکیبات شیمیایی زعفران

پیشتر در مقاله ای را بررسی کردیم حالا نگاه دقیق تری به ترکیبات شیمیایی زعفران می اندازیم:
بیش از ۱۵۰ ترکیب شیمیایی فعال در این ادویه طلایی وجود دارد که مهم ترین آنها که مسئول طعم، مزه، بو و مهم تر از آن اثرگذاری زعفران می باشند عبارتند از:
کاروتنوئیدها (Carotenoids): گروهی از ترکیبات شیمیایی در گیاهان هستند که مسئول رنگ برگ ها و گلبرگ های آن هستند. همچنین، وظیفه ی جذب نور در گیاهان نیز بر عهده این ترکیبات می باشد.
-کروستین و کروسین ( Crocetin and crocin ) کاروتنوئیدهایی هستند که رنگ زرد و قرمز زعفران را ایجاد می کنند.
-کاروتنوئیدهای مهم دیگر زعفران عبارتند از: (lycopene, zeaxanthin, and beta-carotene) لیکوپن، زآگزانتین و بتاکاروتن.

اسانس (Volatile oils) : روغن بدست آمده از گیاهان که به آن روغن اسانس یا عطرمایه نیز می گویند.
-پیکروکروسین(picrocrocin) : مسئول اصلی طعم زعفران
-سافرانال(safranal) : مسئول اصلی عطر و رایحه زعفران

زعفران هم چنین منبعی سرشار از کائمفرول می باشد که نوعی مولکول زردینه می باشد که رنگیزه های زرد را پدید می آورد، هم چنین خواص آنتی اکسیدان ، آنتی باکتریال و ضد سرطان دارد. این ماده احتمالا در درمان برخی بیماری ها موثر است:
-دیابت نوع ۲
-نارسایی های قلبی

خواص علمی زعفران

ترکیبات شیمیایی زعفران مسئولیت خواص تاثیرگزار آن برای سلامتی بدن را بر عهده دارند. زعفران، سطح پروتئین های لازم برای رشد بدن و فشار خون را افزایش می دهند. به فعالیت های سالم مغز مانند فاکتور نورون‌زایی مشتق‌ شده از مغز (BDNF)، فاکتور رشد اندوتلیال عروقی(VEGF) کمک شایانی می کند.
هم چنین این ادویه خواص آنتی اکسیدانی دارد که رادیکال های آزاد که ممکن است به پروتئین ها و دی ان ای داخل سلول ها آسیب برساند را از بین می برد. این ادویه ی معجزه گر، رشد پروتئین های Amyloid beta را که منجر به آلزایمر می شوند، محدود می کند.
به علاوه، مانع رشد آنزیم های استیل‌کولین‌استراز(Acetylcholinesterase) و کاهش سطح استیل کولین در بدن که می تواند مشکلاتی برای پیام رسان های عصبی ایجاد کند، می شود.
خواص زعفران به اینها محدود نمی شود و باید بدانید که ادویه طلایی می تواند سطح کورتیزول را کاهش دهد و سطح استروژن را بالا ببرد؛ که منجر به سلامت استخوان های بدن می شود.
بسیاری از خواص درمانی زعفران از لطف حضور مولکول کروسین در ترکیب این ادویه می باشد. هضم کروسین برای بدن کار ساده ای نیست و به همین دلیل سیستم گوارشی انسان آن را به کروستین تبدیل می کند.
کروستین سطح تولید هورمون شادی آور سروتونین را در مغز افزایش می دهد و به همین علت است که در مان افسردگی با زعفران ممکن شده است.
سافرانال(safranal) : یکی دیگر از مواد شیمیایی حاضر در ترکیبات ادویه طلایی می باشد که:
– فشار خون را افزایش می دهد و ضربان قلب را نیز تنظیم می کند.
– ضد حساسیت است و فعالیت هیستامین ها در بدن را متوقف می کند.
– فعالیت استیل کولین ها را در بدن مختل می کند.
– اضطراب و استرس را از بین می برد.

زعفران هم چنین خواص ضد ویروسی دارد و جلوی ورود ویروس ها را به سلول های بدن می گیرد.

فواید زعفران برای سلامتی

زعفران، فواید بسیاری برای بدن دارد که بیشتر آنها بدلیل آنتی اکسیدان بودن آن می باشد.
۱.    زعفران، آنتی اکسیدان طبیعی
در یک تحقیق که در آن ۲۰ نفر (۱۰ شخص سالم، ۱۰ نفر مبتلا به بیماری سرخرگ کرونری) به مدت ۶ هفته مصرف روزانه زعفران داشتند تحت نظر گرفته شدند. هر دو گروه به طور موثری از اکسیتادیو رادیکال های آزاد در بدن در امان بودند.
خواص آنتی اکسیدان ادویه طلایی از پیری زودرس جلوگیری می کند و از آسیب به پوست شما در مقابل اشعه نور خورشید که می تواند منجر به رشد سلول های سرطانی شود محافظت می کند و در نتیجه به همین علت است که از زعفران در کرم ها و لوسیون های ضد آفتاب استفاده می شود.
۲.    سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند
مصرف منظم زعفران گلبول های سفید خون را افزایش می دهد. این در حالیست که منجر به افزایش گلبول های قرمز خون نمی گردد در نتیجه مشکلاتی از قبیل غلظت خون نمی تواند از تاثیرات مصرف زیاد زعفران باشد.
هم چنین، جلوگیری از فعالیت ویروسی در سلول های بدن دلیل دیگری برای اثبات ادعای افزایش سیستم ایمنی بدن شما توسط زعفران می باشد.
۳.    مصرف زعفران، انرژی بخش است
کاروتنوئیدهای موجود در زعفران، ذخیره انرژی و قدرت را در عضلات بدن افزایش می دهد. هم چنین قدرت عکس العمل و هماهنگی بین ذهن و چشم ها با این ترکیبات افزایش می یابد.
با افزایش فشار خون و رسیدن اکسیژن به عضلات، زعفران می تواند انتخاب خوبی برای ورزشکاران باشد.
۴.    کاهش علائم و سختی های پیش قاعدگی
یکی از قدیمی ترین استفاده های زعفران در کاهش علائم و مشکلات پیش قاعدگی مانند عدم تعادل در حالات روحی، گرفتگی عضلات، نفخ و جوش زدن بوده است.

۵.    بهبود عملکرد قلب
زعفران با افزایش ظرفیت پمپاژ قلب، به لطف حضور کائمفرول، خظر سکته قلبی و مشکلات عروقی را کاهش می دهد.
تحقیقات بسیاری خواص زعفران برای قلب عروق را اثبات کرده است. احتمالا دلیل این موضوع سوختن کلسترول در حالی که بدن کروسین را به کروستین تبدیل می کند، می باشد.
۶.    بهبود عملکرد جنسی
تحقیق بر روی ۲۰ مرد مبتلا به مشکل عدم نعوظ نشان داده که مضرف زعفران برای ۱۰ روز توانسته عملکرد و مدت نعوظ را در بیماران افزایش دهد.
تحقیقی دیگر، بر روی ۲۵ بیمار دیابتی مبتلا به مشکل عدم نعوظ نشان داده است که ژل زعفران و مصرفش به صورت پماد توانسته عملکرد بیمار را بهبود ببخشد.
در بانوان نیز، مصرف ۴ هفته ای زعفران تاثیرات این داروی طبیعی را بر افزایش میل جنسی و افزایش ترشحات واژن که رفع مشکل نزدیکی دردناک را بهمراه داشته اثبات کرده است.
۷.    زعفران با سرطان می جنگد
خواص زد سرطانی و در درمان و پیشگیری از سرطان های ریه، کبد، سینه، پانکراس، روده بزرگ، پوست، پروستات و تخمدان اثبات شده است.
تاثیر ضد سرطانی زعفران به لطف وجود کروسین می باشد. کروستین سلول های سرطانی را هدف می گیرد و از بین می برد.
۸.    درمان آلزایمر
در تحقیقی مشخص شد مصرف زعفران برای ۱۶ هفته، فعالیت مغز را افزایش می دهد و از زوال آن جلوگیری می کند.
در تحقیقی مشابه با تزریق کروسین به موش ها، بهبود ظرفیت و عملکرد حافظه شان اثبات شد.
تحقیقی دیگر که بروی ۵۴ بیمار آلزایمری صورت گرفت، مشخص کرد مصرف زعفران روزانه دو بار به مدت ۲۲ هفته تاثیری بهتر از دونپزیل (داروی آلزایمر) دارد.
۹.    کاهش وزن
زعفران به کاهش وزن کمک می کند:
-کاهش جذب چربی
-بهبود هضم غذا
-کاهش کالری قابل جذب از غذا
-کمک به سوزاندن گلوکوز و چربی برای تامین انرژی
زعفران می تواند سطح کلسترول خون که باعث حمله قلبی و دیابت می گردد را کاهش دهد.
آزمایش انجام شده روی موش ها نشان داده که مصرف کروسین باعث کاهش چربی خون و چربی بدن آنها شده که می تواند اثباتی بر ادعای اثرگذاری زغفران برای لاغری باشد.
۱۰.    محافظت از مغز
زعفران اثر مطلوبی بر مغز می گذارد. تحقیقات بسیاری بر روی سلول ها و حیوانات نشان داده که زعفران بوسیله فاکتورهای زیر به بهبود عملکرد مغز کمک می کند:
-بهبود عملکر نورون ها
-فعالیت آنتی اکسیدان ها که از آسیب رسیدن به مغز جلوگیری می کنند
-محافظت از مغز در مقابل آسیب ها
-جلوگیری از مرگ سلول ها در مغز
۱۱.    بهبود زخم
در موش ها، خمیر گرفته شده از زعفران قادر به درمان سوختی های ایجاد شده توسط آب جوش شناخته شده است. علت این موضوع، احتمالا خواص آنتی اکسیدان و آنتی بیوتیک زعفران می باشد.
پماد زعفران قادر است تا سطح مولکول های محافظ پوست را بالا ببرد و خاصیت ضد التهاب آن به درمان و ترمیم زخم های روی پوست کمک شایانی می کند.

۱۲.    کمک به سلامت استخوان ها
زعفران با افزایش سطح استروژن ها که برای رشد و ترمیم استخوان ها لازم است به سلامت استخوان های بدن کمک می کند.
۱۳.    درمان آسم
در گذشته، از زعفران برای درمان اسپاسم های ریه و حملات آسم استفاده می شد.
خواص ضد التهابی زعفران به عملکرد آرام ریه ها کمک می کند، البته مصرف مستقیم بروی ریه مانند تنفس دود و یا تزریق هنوز از نظر طبی اثبات نشده است.
۱۴.    بهبود عملکرد کبد
زعفران به سه دلیل به سلامت کبد شما کمک میکند:
با رشد آنزیم هایی که تولیدات سمی و مضر برای کبد دارند می جنگد.
خاصیت آنتی اکسیدانی آن.
تعدیل ساختار سلولی کبد.
۱۵.    کمک به درمان دیابت
زعفران به عملکرد انسولین در بدن کمک میکند.
۱۶.    کمک به بینایی چشم
زعفران جریان خون در چشم ها را بهبود می بخشد و از پیر چشمی جلوگیری می کند. این فرآیند به علت وجود کروسین در زعفران اتفاق می افتد.

 دوز مصرف زعفران

زعفران نباید روزی بیش ازدو مرتبه و بیش از ۳۰ تا ۵۰ میلی گرم در هر وعده مصرف شود. ماکزیمم مصرف زعفران در یک روز ۱۵۰۰ میلی گرم می باشد که در زنان باردار و یا کسانی که به دلایل مختلف به این ادویه حساسیت دارند مقدار کمتری می باشد.
دوز های بالای ۵۰۰۰ میلی گرم سمی و حتی کشنده می باشد. زنان باردار با مصرف بیش از ۵۰۰۰ میلی گرم ممکن است سقط جنین را تجربه کنند.

عوارض مصرف زعفران

زعفران مکمل غذایی امن و سالمی برای رژیم غذایی روزانه شما می باشد. اما در موارد بسیار اندک عوارض مصرفی نیز ممکن است داشته باشد:
خشکی دهان
اضطراب
سرگیجه
حالت تهوع
کاهش اشتها
سردرد

برخی افراد ممکن است به کاروتئونیدهای موجود در این ادویه حساسیت داشته باشند.
توجه داشته باشید که زنان باردار نباید زعفران مصرف کنند مگر اینکه با پزشک خود مشورت کرده باشند. با وجود تمام فواید و مزایای مصرف ادویه طلایی، شواهد بسیاری وجود دارد که زعفران ممکن است سلامت جنین و مادر را به خطر بیاندازد.
پیشتر در مقاله ای کامل تاسیر مصرف زعفران را بررسی کردیم.
مصرف بیش از اندازه زعفران در مدت طولانی می تواند منجر به کاهش گلبول های قرمز بدن شود.

 تداخل دارویی

هیچ گونه تداخل دارویی برای زعفران تا به امروز شناخته نشده است.
به هرحال توصیه می شود که اگر قرص های ضد افسردگی مصرف می کنید از آنجایی که این قرص ها وظیفه  تحریک مغز برای تولید هورمون سروتونین را بر عهده دارند و مصرف زعفران نیز باعث افزایش تولید این هورمون می گردد ممکن است مبتلا به سندروم سروتونین شوید که بسیار خطرناک است؛ پس از مشورت با پزشک خود غافل نشوید.